درباره گروه
مقدمه
يکي از امور مهمي که علماي حوزة علميه در جمهوري اسلامي ايران بدان همت گماشته‌اند، تأسيس مراکز و مؤسساتي تخصصي، براي تربيت طلاب متخصص در علوم و معارف اسلامي و پاسخگويي به نيازهاي روزافزون جامعه در زمينههاي ديني، اخلاقي و فرهنگي در پرتو کتاب، سنت و عقل است. تأسيس مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني به رياست حضرت آيت‌الله محمدتقي مصباح يزدي دامت برکاته در همين راستا صورت گرفته است. سابقة مؤسسه به سال 1354 و تشکيل بخش آموزش «مؤسسة در راه حق» بازمي‌گردد. اين حرکت با آموزش طلاب جوان و تربيت محقق در رشته‌هاي مختلف علوم انساني و اسلامي ادامه يافت تا اينکه با توصيه‌ها و حمايت‌هاي معنوي و مادي حضرت امام خميني و خلف صالحش حضرت آيت‌الله خامنه‌اي مد ظله العالي برنامة اين مؤسسه توسعه يافت و مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني در سال 1374 به عنوان بخشي از حوزة علميه تأسيس شد. برنامه‌هاي مؤسسه قبل از تصويب در شوراي عالي برنامهريزي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به تصويب شوراي عالي حوزة علمية قم رسيده است. ورودي آن نيز طلابي هستند که حداقل دروس مقدماتي (سطح يک) حوزة علمية قم را گذرانده‌‌اند و جزو طلاب رسمي حوزه قلمداد شوند.
در حال حاضر فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي مؤسسه در سه مقطع کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري و در قالب دوازده گروه علمي با عناوين ذيل دنبال مي‌شود: 1. تفسير و علوم قرآن 2. فلسفه 3. اقتصاد 4. حقوق 5. مديريت 6. تاريخ اسلام 7. دين‌شناسي 8. علوم تربيتي 9. روان‌شناسي 10. علوم سياسي 11. جامعه‌شناسي 12. اديان.
يکي از گروه‌هاي علمي مؤسسه «گروه تفسير و علوم قرآن» است که به معرفي آن مي‌پردازيم.
1. تاريخچة گروه تفسير و علوم قرآن
کلية فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي دربارة قرآن، ذيل دو مقالة اساسي با نامهاي«تفسير قرآن» و «علوم قرآن» قرار مي‌گيرد. «تفسير» دانشي است که به روشن ساختن واژگان و عبارات قرآن، کشف مراد خداوند و پرده برداري از اهداف و مقاصد خداوند از آيات مي‌پردازد و « علوم قرآن» دانشي است که به بررسي و شناختِ اوصاف و ويژگيها و تاريخ قرآن، مبادي، مباني، قواعد و روش و شيوة فهم قرآن از منظر درون‌ديني و برون‌ديني مي‌پردازد. سابقة گروه تفسير و علوم قرآن به سال 1365 هجري‌شمسي قبل از شکل‌گيري مؤسسه امام خميني بازمي‌گردد. در ابتدا بنا به ضرورتهايي، «گروه پژوهشي تفسير» در بنياد باقر العلوم † با حضور جمعي از دانش‌آموختگان مؤسسه تأسيس شد و دو سال بعد گروه آموزشي شكل گرفت. پس از رسميت يافتن فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي موسسة امام خميني اين گروه با نام جديد «تفسير و علوم قرآن» به فعاليتهاي خود ادامه داد. هدف كلانِ گروه، تربيت محققان و مدرسان كارآمد در زمينة تفسير و علوم قرآني به منظور استخراج، تبيين، نظريهپردازي و ارائة روزآمد علوم و معارف قرآن در زمينههاي گوناگون و دفاع معقول و مستند از قرآن و آموزههاي آن است.
2. جايگاه گروه و ضرورت تشکيل آن
انقلاب شكوهمند اسلامي ايران به رهبري امام خميني از يكسو زمينة لازم را براي توجه بيشتر به اسلام و عرضة معارف قرآني در سطح جهان فراهم ساخت و از سوي ديگر پرسشهاي فراواني را پيش رو گذاشت كه بيش از همه از حوزههاي علميه به ويژه حوزة علمية قم انتظار مي‌رود كه پاسخهاي مناسب آن را در پرتو منابع اسلامي به ويژه قرآن كريم فراهم آورد. از منظر ديگر به رغم تلاش طاقتفرساي دانشمندان اسلامي، هنوز آنگونه كه شايستة عظمت، ژرفايي، جهانيبودن و جاودانگي اين كتاب آسماني است به آن پرداخته نشده است و زمينههاي فراواني براي تحقيق دربارة آن وجود دارد که تلاش مداوم قرآن‌پژوهان را مي‌طلبد.
نكتة شايان توجه ديگر، وجود صاحبان گرايشهاي انحرافي در تفسير قرآن و تبيين معارف اسلامي است كه با تفسير به رأي و دست‌آويز قرار دادن آيات قرآن كريم، به اهداف و تمايلات ضد اسلامي خود جامة عمل ميپوشانند و تشنگان معارف اسلامي را با افكار نادرست خويش گمراه ميكنند اين امر نيز رسالت سنگيني را بر دوش محققان قرآن‌پژوه مي‌نهد.
امور يادشده، پرداختن به تحقيقات ژرف و گسترده براي به دست آوردن و عرضة بينشهاي ناب و پالودة قرآني، متناسب با نيازهاي جديد و در قالب زبان علمي و روزآمد را به عنوان يک وظيفة ضروري بر عهدة حوزههاي علميه مي‌نهد. تحقق چنين اهدافي، نيازمند برنامهريزي دقيق و درازمدت، تخصصي كردن آموزش‌ها و پژوهش‌هاي قرآني، برگزاري دورههاي آموزشي براي تربيت محقق و مدرس تفسير و علوم قرآن و تشكيل گروه‌هاي پژوهشي است.
در اين راستا مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني با هدف تبيين ديدگاههاي اسلام در زمينههاي مختلف علوم انساني که تحقق آن جز با شناخت عميق از قرآن كريم به عنوان اصليترين منبع معارف اسلامي و آگاهي تخصصي از شيوة استنطاق و برداشت و تبيين معارف آن ميسر نيست، به تشکيل گروه آموزشي و پژوهشي تفسير و علوم قرآن همت گماشت.
3. ساختار تشكيلاتي گروه
برخورداري از ساختار تشکيلاتي منظم و منسجم در پيشبرد اهداف آموزشي و پژوهشي هر گروه علمي بسيار مؤثر است. ساختار تشکيلاتي گروه علوم قرآن مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني به قرار زير است:
الف. مدير گروه: حجت‌الاسلام والمسلمين استاد محمود رجبي
ب. جانشين مدير گروه: حجت الاسلام دکتر اميررضا اشرفي
ج. دبير آموزش:حجت الاسلام دكتر محمد نقيب زاده
د. دبير پژوهش: حجت الاسلام دكتر غلامعلي عزيزي كيا
ﻫ. شوراي علمي گروه:
شوراي علمي گروه تفسير و علوم قرآن که متشكل از مدير گروه و هشت نفر از اعضاي هيئت علمي است به منظور برنامهريزي، نظارت و ارزيابي فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي گروه، در تير ماه 1379 آغاز به كار كرد. اين شورا با برگزاري دهها جلسه، علاوه بر انجام مشاوره و كارشناسيهاي ارجاعي از سوي معاونت آموزش و پژوهش، به تدوين اهداف، سياستها و اولويتهاي آموزشي و پژوهشي گروه، تهية طرح‌هاي بلندمدت پژوهشي، بازنگري مواد درسي و سرفصلهاي رشته در مقاطع تحصيلي کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري و برنامهريزي جهت تشكيل دورههاي كارورزي تحقيق پرداخته است.